Khoa học – kỹ thuật là một trong những lĩnh vực ngày càng phát triển không ngừng trên toàn thế giới. Những nước phát triển như Anh, Mỹ, Nhật… luôn là những quốc gia đi đầu về lĩnh vực này. Mỗi năm có vô vàn những phát minh, sáng chế trong lĩnh vực khoa học – kỹ thuật ra đời đã góp phần thay đổi cuộc sống và văn minh của toàn nhân loại. Để bắt kịp với thế giới thì Việt Nam nói riêng và các nước đang phát triển nói chung phải chọn cho mình con đường phù hợp nhất là đi tắt đón đầu, ứng dụng những tài liệu kỹ thuật được các nước phát triển nghiên cứu, thử nghiệm thành công vào nền khoa học – kỹ thuật quốc gia để từ đó rút ngắn con đường đến với nền văn minh của toàn nhân loại. Tuy nhiên, để những văn bản này có thể ứng dụng rộng rãi đưa vào đời sống hàng ngày một cách hiệu quả thì chúng phải được dịch thuật, việc dịch thuật ngôn ngữ sang Tiếng Việt, điều này cần có một đội ngũ dịch thuật không chỉ có kiến thức về ngôn ngữ chung mà còn phải có kiến thức sâu rộng về ngôn ngữ đặc thù trong kỹ thuật. Trong bài viết này, tác giả sẽ gửi đến bạn đọc những sự am hiểu về nghề
Dịch thuật tài liệu kỹ thuật và những khó khăn của nghề này.
Thông thường, một bộ tài liệu kỹ thuật sẽ có rất nhiều phần và nhiều chương khác nhau, số trang của bộ tài liệu cũng sẽ nhiều hơn so với các loại tài liệu thông thường, việc dịch thuật cũng do đó mà khó khăn và phức tạp hơn rất nhiều. Để dịch được một bộ tài liệu từ tiếng một quốc giá nào đó sang Tiếng Việt, không đơn giản chỉ yêu cầu người dịch thuật phải có hiểu biết về ngôn ngữ mà đó còn là một tư duy logic, đầu óc biết đánh giá, sắp xếp ngôn ngữ với toàn những ngôn ngữ chuyên ngành đặc thù; làm sao để người đọc khi đọc bộ tài liệu kỹ thuật phải hiểu đúng nhất nghĩa và sử dụng được những kiến thức của bộ tài liệu vào cuộc sống. Nghề
dịch tài liệu kỹ thuật và khó khăn của nghề này mang lại đòi hỏi những chuyên viên dịch thuật phải có không ngừng học hỏi, tìm kiếm và trau dồi cho mình những kiến thức bổ trợ cho ngành, đó là sự thông thạo từ vựng chuyên ngành đa dạng, để có thể dịch thuật tốt, tôi khuyên bạn phải nên có cho mình những cuốn từ điển chuyên ngành về lĩnh vực
dịch thuật, có như vậy thì mới giải quyết được những từ ngữ vô cùng đa dạng và phong phú của ngôn từ chuyên ngành. Chỉ riêng Tiếng Anh các bạn đã có thể chọn cho mình rất nhiều cuốn từ điển gối đầu giường trong lĩnh vực kỹ thuật như: Từ điển Điện và Điện tử Anh – Việt, Từ điển Khoa học và kỹ thuật Anh – Việt của NXB Khoa học kỹ thuật hay Từ điển về khoa học của tác giả Phan Văn Đáo… đây là một trong số những cuốn từ điển chuyên ngành về kỹ thuật mà những chuyên viên dịch thuật có thể sử dụng như một trợ thủ quan trọng trong việc dịch thuật tài liệu kỹ thuật. Để đơn giản hơn, vào thời đại công nghệ thông tin và internet phát triển như hiện nay, người dịch thuật cũng có sử dụng những phần mềm dịch thuật được cài trên máy tính hay sử dụng internet để tra từ vựng trực tiếp, như vậy sẽ tiết kiệm được cả về thời gian lẫn chi phí. Nếu như những tài liệu thông thường tiếng nước ngoài khác cần
dịch thuật, phần lớn ngôn ngữ sẽ dân giã, mộc mạc, gần gũi và người đọc có thể hiểu ngay, tuy nhiên đối với tài liệu kỹ thuật, điều khó ở đây là làm sao khi dịch ra Tiếng Việt thì ngữ nghĩa phải thoát ra, không gây rối rắm và tối nghĩa cho người sửu dụng tài liệu đó. Cách dịch sát nghĩa của từ sẽ có lợi thế là các từ vựng được chuyển trực tiếp, rõ ràng sang Tiếng Việt; nhưng nhược điểm lớn nhất chính là việc một số từ xuất hiện dư thừa và gây khó hiểu cho người đọc. Chính vì lẽ này, khi dịch tài liệu kỹ thuật đòi hỏi chuyên viên dịch thuật phải sử dụng linh hoạt được giữa phương pháp dịch rõ nghĩa từng từ và dịch thoát nghĩa của câu. Dịch rõ nghĩa sẽ làm cho văn bản có tính chính xác cao hơn nhưng đồng thời dịch thoát nghĩa sẽ hỗ trợ trong những câu khó hiểu, phức tạp giúp người đọc thẩm thấu nội dung nhanh hơn. Vì đặc thù của nghề
dịch tài liệu kỹ thuật và những khó khăn của nghề này mà đòi hỏi nhân viên
dịch thuật sau khi đã hoàn thành bản dịch ở những bước đầu thì phải có sự kiểm tra và chỉnh sửa lại một cách cẩn thận, để đảm bảo bộ tài liệu có tính chính xác cao nhất so với nguyên bản và từ ngữ sau khi dịch thuật không làm mất đi ý nghĩa ẩn chứa trong ngôn ngữ vốn có của bộ tài liệu. Không chỉ dừng lại ở việc tự kiểm tra, để đánh giá chính xác hơn, người dịch thuật nên có sự tham khảo ý kiến từ độc giả xung quanh như thầy cô, bạn bè, diễn đàn khoa học… để chắc chắn rằng kết quả cuối cùng là bản hoàn hảo nhất. Và cuối cùng của khâu
dịch tài liệu kỹ thuật sẽ là định dạng văn bản chính xác để có thể xuất bản được. Sau khi hoàn tất những việc trên thì nghĩa là bạn đã hoàn thành tốt công việc của mình cũng như truyền tải tốt được nội dung ngôn ngữ dịch thuật phục vụ tốt cho ngành.
Trong suốt quá trình dịch thuật, tôi tin chắc rẳng, chuyên viên dịch thuật phải luôn tập trung cao độ và làm việc một cách nghiêm túc thì mới có thể tạo ra một bộ tài liệu dịch thuật có chất lượng. Với một số chia sẻ của tác giả về đặc thù của nghề
dịch tài liệu kỹ thuật và những khó khăn của nghề này ở trên, hi vọng sẽ mang đến cho bạn đọc một cái nhìn tổng quan nhất về nghề này và sự trân trọng những tác phẩm dịch thuật trong lĩnh vực kỹ thuật, sử dụng chúng đúng mục đích và hiệu quả nhất.
ĐẶC THÙ CỦA NGHỀ DỊCH TÀI LIỆU KỸ THUẬT VÀ KHÓ KHĂN CỦA NGHỀ NÀY
Dạng hẹp
